با اجازه‌ی بزرگ‌ترها «بله»!

مروری بر شرایط اعلام رضایت

فکر کنید فردی با اسلحه وارد خانه‌‌ی دیگری می‌شود، صاحب‌خانه که بیم جانش را دارد، ساعت و گردنبندش را درمی‌آورد و به فرد می‌دهد و می‌گوید «اینها را بگیر و ببر، مال تو».
یا تصور کنید فردی کنار دختربچه‌ای می‌نشیند و می‌گوید «عزیزم گوشواره‌هایت چه‌قدر قشنگ است، می‌دهی به من؟» و دختربچه می‌گوید «بله» و فرد گوشواره را از دخترک می‌گیرد و می‌رود.
آیا این که صاحب‌خانه خودش ساعت و گردنبندش را داده، یا دخترک به برداشتن گوشواره‌اش بله گفته در این جا نشانه‌ی رضایت و در نتیجه رخ ندادنِ هرگونه سرقتی است؟

آیا سارق در این دو حالت می‌تواند بگوید «خودش رضایت داشت» پس سرقتی رخ نداده؟ حتما نه. شما به‌درستی متوجه هستید که صاحب‌خانه در آن وضعیت مجبور شده اموالش را ببخشد یا کودکْ درکِ درستی از شرایط نداشته. پس به چه نتیجه‌ای می‌رسیم؟ به این نتیجه‌ی بسیار مهم که «رضایت دادن شرایطی دارد».

در سال‌های گذشته و به لطف جنبش روایت‌گریِ آزار جنسی و «من هم»، بسیاری عبارت «نه یعنی نه» را شنیده‌ایم، اما کمتر در مورد «بله» و این که «هر بله‌ای، بله نیست» حرف زده‌ایم. دختران بسیاری پای سفره‌های عقد نشسته‌اند، در دل خون گریسته‌اند و در دهان «با اجازه‌ی بزرگ‌ترها بله گفته‌اند»! جمله‌ای که ما را بیشتر به رضایتِ بزرگ‌تر رهنمون می‌شود تا رضایتِ عروسِ پای سفره‌ی عقد!

می‌بینید که افراد در شرایط گوناگون ممکن است ناچار شوند بله بگویند اما این بله الزاما نشانه‌ی رضایت‌‌ نیست. 

«بله»  به شکل کلی یعنی اعلام «رضایت» و رضایت همان عنصر مهمی است‌ که کافی است در کار نباشد تا آزار جنسی رقم بخورد.

رضایت چه شرایطی دارد؟

رضایتی که مشتاقانه نبوده و تحت فشار، تهدید و اجبار کسب شده باشد معتبر نیست. مثلا زنی که تحت فشار و تهدید همسرش و برای جلوگیری از اصطکاک و درگیری بیشتر،  رابطه‌ی جنسی برقرار کرده، رضایت نداشته و تنها برای جلوگیری از آسیبِ بیشتر، به رابطه تن داده است. درست مثل مثال صاحبخانه‌ای که از ترس جان خود، اموالش را به سارق می‌دهد.

در این حالت هرچند که زن در نهایت «بله» گفته، اما این «بله» چون به اجبار بوده معتبر نیست. حالت دیگر زمانی‌ست که کارمند می‌داند در صورت نه گفتن به پیشنهاد مدیرش، ممکن است شغلش را از دست بدهد و یا موانعی بر سر افزایش حقوق یا ترفیعش قرار بگیرد. در این حالت نیز به گروگان گرفته شدن شغل، به عنوان عامل تهدید، بله‌ی  کارمند را فاقد اعتبار می‌کند. در هر دو مثال در فقدان بله‌ی مشتاقانه و رضایت، آنچه رخ داده، آزار جنسی محسوب می‌شود. به عبارت ساده، این افراد قلبا رضایت نداشته‌اند و تنها در کلام و از سر ناچاری بله گفته‌اند.

از دیگر شرایط لازم برای رضایت آگاهی‌ست. یعنی فرد آگاهانه «بله» بگوید. رضایتی که بزرگ‌سالان از کودکان (افراد زیر ۱۸ سال) بگیرند معتبر نیست چرا که کودک از یک سو در رابطه‌ی قدرتِ برابر با بزرگ سال قرار ندارد و از سوی دیگر از احتمالِ سؤاستفاده از رضایتی که می‌دهد آگاه نیست. مثلا زن سی ساله نمی‌تواند با پسر ۱۴ ساله رابطه داشته باشد و بگوید کودک خودش رضایت داشت. درست مثل مثالی که کودک گوشواره‌ش را به سارق می‌دهد. در این حالت هرچند که کودک «بله» گفته اما به دلیل نابرابری در قدرت و منابع، این رضایت معتبر نیست و آزار جنسی رخ داده است. این حالت در مورد مستی نیز صدق می‌کند. 

درست است که «نه یعنی نه»، اما این به این معنا نیست که هر «بله»‌ای یعنی رضایت. «بله» زمانی «بله» است که مشتاقانه و آگاهانه و بدون احساسِ هیچ‌گونه فشاری اعلام شده باشد.